| Tiyatro Kursu  | Şirket Tiyatrosu
Tiyatro Dünyası
Tiyatro Dünyası Bu Sahnede...
 
Ana Sayfa  |  Hakkımızda  |  Yazılar  |  Haberler  |  Yazarlar  |  Tiyatro Oyunları  |  Tiyatro Grupları  |  Sanatçılar  |  Kaynak  |  Duyuru Panosu  |
‘Allah beterinden saklasın’ dedirtecek bir çalışma: ‘IV. Murat’
Üstün Akmen



Osmanlı tarihinin koyduğu yasaklarla çok tartışılan ve kendinden en çok söz ettiren padişahı hiç kuşkusuz IV . Murat'tır (1612-1640). Hunharca öldürülen ağabeyi Genç Osman'dan sonra kendisi de korku içinde öldürülmeyi beklerken, bir anda padişah olmuş, devletin sancılı bir döneminde tahta çıkmıştır. Aydınlar, askerler, kadın hanedanlar ve devlet eşkıyaları konumlarını kendi çıkarları için kullanırlarken, halk bu karmaşada ezilmiş, tepkisiz, önlemsiz IV. Murat ise halkı bu hale getirenlerin ekmeğine yağ sürecek bir tutum benimsemiştir. "Tebdil-i kıyafet" gezen IV . Murat, ülkesinin bu durumunu saptadıktan sonra, düzeni sağlamak için devlet eşkıyalarını, çıkarcı aydınları etkisiz hale getirmiş; kadın iktidarını ve askeri hâkimiyeti altına almış; içkiyi, tütünü yasaklamış; binlerce cana kıymıştır. Kıymasına kıymıştır, tamam da iş bir kere rayından çıkmıştır. IV. Murat'ın romantik ruhunun giderek zalimliğe kayışı siyasal erkine çare olamayacaktır.
IV . Murat'ı böyle anlatır Turan Oflazoğlu. Perdeye de aktarılan IV. Murat'ın yaşamı, tiyatronun "tahta"sından sonra Turan Oflazoğlu'nun librettosu, Okan Demiriş'in bestesiyle opera sahnesine de uyarlandı ve 2007-2008 sezonunda bu kez Gürçil Çeliktaş'ın rejisiyle Antalya Devlet Opera ve Balesi tarafından sahneye taşındı.

Gürçil Çeliktaş'ın rejisi
Taşındı taşınmasına da, Gürçil Çeliktaş'ın yorumu izleyiciyi şiir yazan, müzik dinleyen, hatta besteler yapan romantik bir adamın zalim bir padişaha dönüşürken yaşadığı dramın içine sürükleyememişti. Yaşamı boyunca toplumu düzene sokmak ve hayatta kalabilmek için mücadele veren IV . Murat'la, (halktan biri olarak onların arasına karıştığında kullandığı lakabıyla) "Kumkapılı Kelleci Murat" arasında kalan ve bir türlü "kendi" olamayan bir hükümdarın yaşamına ayna tutamamıştı. Oflazoğlu'nun metninde, IV. Murat, "İşte zalim" diyerek yargılanmıyor, daha çok onu böyle olmaya iten nedenler üzerinde duruluyor ya, Çeliktaş'ın sahneleyişinde bu yorum da kendine yer bulamamıştı. Çeliktaş, tablo değişimlerini bıktırıcı "black-out"lara yaslamış; birinci perde birinci tabloda yeniçerilerin kapıdan girip, açılan kapının önünde duran koltuğu dört yanından tutarak dört basamak indirip padişaha mekân hazırlamalarını aksiyon saymıştı. Oyuncular oynamıyor, sadece söylüyorlardı. Oysa opera oyunculuğu aksiyonla gelişmez mi? Oyun kişisi de o oyuna uygun biçemi içerecek uyumlu bir aksiyon gerektirmez mi? Biçimin ipuçları librettoda, bestede değil mi? Bu ipuçlarını yakalayabilmek için, oyuncunun canlandıracağı karakterin nasıl bir dünya, nasıl bir çevre içinde bulunduğu ve librettonun ne için yazıldığı oyuncu-yönetmen arasında tartışılmamıştı. Kısacası oyunculuk sıfır altıydı. Olmamıştı.

Yaratıcı kadronun yaratamayışı
İnsanların ateşi bulmalarıyla yapay ışığın kullanılmaya başladığını bugün artık sokaktaki vatandaş dahi bilmekte. İnsanlar, gün batımından sonra gereksinimlerini karşılayabilmek için meşale, mum, yağ kandili, gaz lambası gibi araçlardan yararlanmaya başlamış. Yani yapay ışığı keşfetmiş. Işık tasarımını yapan Talip Şahin, sakın bana darılmasın, kızmasın, küsmesin, incinmesin, ama keşke ilkel yapay ışık kullansaymış(!). Bir ışık tasarımında zaman, mekân, duygu, tema, atmosfer, derinlik, üçboyutluluk düşünülmemesi, doğrusu beni şaşırttı. Işık da olmamıştı.

Kostüm de olmamış
Gürcan Kubilay, Padişah için görkemli bir kaftan, Bağdat'a sefere giderken giyeceği bir savaş kostümü, içkiyi yasaklayan IV. Murat'ın "tebdil-i kıyafet" halkın arasına karıştığı zamanı için bir giysi; hanedan ailesi, saray erkânı, yeniçeriler ve sipahiler için değişik renkte kostümler hazırlamış, ama tutturamamış. Kubilay, kostümün düşünsel işlemini göz ardı etmiş. Tasarladığı kostümler sadece dönemsel, hiçbirinin anlamsal değeri yok. Sadece görülüyor ve izleniliyorlar. Sultan Murat ile İbrahim'in annesi, ihtirası ve kudretiyle Osmanlı tarihine damgasını vuran Kösem Sultan'a sadece görkemli kostüm yeter mi? Üç Kösem Sultan kostümü… İpekler, şifonlar, kadifeler, taftalar, kristaller, stras taşlar… Nerede kostümün okunup anlaşılma ilkesi? Kostümlerin fikirleri, bilgileri ve de duyguları iletme gereği, yoruma katkıda bulunma gerekliliği nerede? Bu soruları düşündüm taşındım, kafamın içinden yanıt çıkmadı. Kostüm de olmamıştı.

Bir gazeteci: "Bu bir pavyon dekoru" dedi
Gürcan Kubilay'ın dekorunu değerlendirirken de, ne yazık ki gene sivri dilli olacağım. "Kubilay'ın dekoru nasıldı," diye soracaksınız: "Küf kokmaktaydı," diye başlayacağım. Yaratılması gereken yanılsama inandırıcılıktan uzaktı. Gerçek başka şey, inandırıcılık başka şey, öyle değil mi ama? Tarihsel belgelerden alınıp kullanılan öğelerin inandırıcı olması için, bunların çağdaş bir şeyler söyleyebilmenin parçaları halinde bir araya gelmesi gerekmez mi? Dekorun, günümüzün bakış açısından bulgulanması ve yorumlanması, çağdaş anlayışın temel ilkelerinden biri değil mi? Tarihsel dekorların yorumlanmasında metinle ve yazıldığı dönemle ve de besteci ile libretto yazarı ile ilgili çok ayrıntılı bir araştırma başlatmak gerekmez mi? Düş gücünün de katkısıyla, dekor tasarımcısı getirmek istediği yoruma bir araç işlevi kazandırmaz mı? Kazandırmamıştı. Dekor da olmamıştı.

Okan Demiriş'in bestesi
Okan Demiriş'in hüzünlü bir motifle başlayan uvertürünün, sonradan Itrî'nin "Salât-ı Ümmiye"sinden oluşan füg tarzı girişe dönüşmesini pek seviyorum ben. Topal Recep Paşa motifini de… Ancak, Genç Osman türküsü, IV. Murat'ın buyruk ve korku motifi, Kösem Sultan motifi, yeniçerilerin motifinin tümünü birden ele alırsanız beste çok kopuk. Demiriş, aşırı ve yoğun çoksesliliğe yönelmemiş, çoksesliliği güç ve geniş ayrıntılı durağan formlarla destekleyerek kendi biçemini bulamamış. Teknik mükemmellik ve düşünsel konsantrasyona ulaşım da zayıf geldi bana. Okan Demiriş'in bestesine "olmamış" dersem, elbette hem haddimi aşmış olurum, hem de pişmiş aşa su katarım. İyisi mi, "IV. Murat"ın bu yanını konunun uzmanlarına terk ederek atlayayım. Mehmet Sipahi'nin koreografisinin de bilerek ve isteyerek üstünden atlayayım.

Sesler
Oyuncuların neredeyse tamamı tiyatro bilgisinden yoksun. Oysa ben, operanın yalnızca iyi ve güçlü seslere sahip sanatçıların yer aldığı bir sanat dalı olmadığına inananların safındayım. Ondandır, her yazıyı uzattıkça uzatmam… Operada müzik partilerini söylerken yapılan teatral ve müzikal aktiviteyle, rolün gerektirdiği sahne performansı, sanatçıda bulunması koşul olan güçlü kişilik ve büyüleyici özellikle bir arada bulunmalıdır derim her zaman. IV. Murat'ta oyunculuk sıfır. Sesleri değerlendirirsem, IV. Murat'ta Bas Engin Suna sesinin titreşimlerini duyumsayamıyor. Alt rejister ya da üst rejister arasında hassas olmayan kulakla da işitilebilen renk değişikliği var. Soprano Burcu Bükem Karaca'yı 1998 Siemens Opera Yarışması'nın ikincisi olarak alkışlamıştım, anımsıyorum. Alt ve üst tonlarını aynı düzeyde tutmasıyla kuşkusuz iyi bir ses, gel gelelim Kösem Sultan'da olamazcasına zayıf. Sadrazam Topal Recep Paşa'da Bariton Tamer Peker iyi üstü. Nef'î de Tenor Göksay Yaran'ın ses çizgisi çok sağlam. Silahtar'da Tenor Devrim Demirel kafa sesiyle göğüs sesinin miksajını iyi ayarlıyor. Bekri Mustafa'da Bariton Taner Ölçen'e iyi sesin sahne hâkimiyetiyle birleştiği hallerde uyumlu bir başarı sağlayabileceğini tüm iyi niyetimle anımsatmak isterim. Dilfigâr'da Soprano Müge Yıldıran'ın duygusal ve teknik olarak gösterdiği gelişmeye bağlı olarak, kendine olan güvenini de artıracağına inanıyorum. Hafız Paşa'da Bariton Atay Ergezen çok tutuk. Diğer oyuncular, rejiyle birlikte saçmalamış. Bana sorarsanız, "IV. Murat" Antalya'da hiç mi hiç olmamış.
(Dünden beri "Karadeniz Uluslararası Tiyatro Festivali için Trabzon'dayım. Yediğimi içtiğimi değil, ama gördüklerimi elbette sizlere de aktaracağım. Karadenizli dostlarla da sarmaş dolaş olacağım. Bu arada, tarafıma lütfedilen "Aydın Üstüntaş Tiyatro Ödülü"nün töreni için cumartesi günü Ordu'dayım. Hani diyeceğim, yolunuz düşerse ayaküstü de olsa görüşüverelim.)
 
Üstün Akmen
Evrensel Gazetesi


Yazarın Tüm Yazıları


Paylaş      
Yorumlar

gamze şatana - ( 11/26/2010 )
okuldayken de cetvelle dekor çizip,yapılmış dekorları taklit ederdi...küf kokması normal...elinize sağlık.

Bu Oyun Hakkındaki Görüşlerinizi Paylaşın !

İsim
Mail  (Yayınlanmayacak)
Yorum
Güvenlik Kodu= 51
Lütfen bu kodu yandaki kutuya yazınız
 

    Son Eklenen Yazılar     En Çok Okunan Güncel Yazılar
27 MART… UMUDUNU ARAYAN BİR GÜN (Ahmet Yapar)
YOKLAMA LİSTESİ (Skeç)
    Tüm Tiyatro Yazıları

    Bu Tarihte Yayınlanan Diğer Yazılar
    Bu yazının yayınlandığı tarihte gündemdeki diğer yazılar aşağıda listelenmiştir...

  • Gitme Godot Daha Karpuz Kesecez ! (Ali Erdoğan) - 6/22/2008
  • MEHMET ERGEN İLE YAZARLIK YÖNETMENLİK VE OYUNCULUK ÜZERİNE… ! (Savaş Aykılıç) - 6/22/2008
  • Bizim Ahdevefamız Bu Şekilde Hocam…! (Cihat Faruk Sevindik) - 6/22/2008
  • Özdemir Abi’ye Mektuplar: Afife Ödülleri, Tiyatroya Zarar Vermeye Mi Başladı? (Üstün Akmen) - 6/22/2008
  • Sergi Sorgu (Erdinç Yapan) - 6/22/2008
  • Trabzon 9. Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali izlenimleri (3) (Üstün Akmen) - 6/22/2008
  • Antalya ve Konya' dan Festival İzlenimleri (Üstün Akmen) - 6/22/2008
  • Trabzon 9. Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali izlenimleri (2) (Üstün Akmen) - 6/22/2008
  • Daire 4 - Gaziantep STO (Ümit Söğüt) - 6/22/2008
  • Trabzon 9. Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali izlenimleri (Üstün Akmen) - 6/22/2008
  • ‘Allah beterinden saklasın’ dedirtecek bir çalışma: ‘IV. Murat’ (Üstün Akmen) - 5/7/2008
  • Mizahı Bugüne Çağırmak - Ali Erdoğan Söyleşisi (Birgün) - 5/5/2008
  • Van Devlet Tiyatrosu’nun ayakta alkışlanacak başarısı; "Akide Şekeri" (İhsan Ata) - 5/5/2008
  • Şarapizm (ateist) (Halis Tekel) - 4/30/2008
  • Afife Jale Tiyatro Ödülleri;Türk Tiyatrosu ve Tiyatrocu (Melih Anık) - 4/28/2008
  • Ay Sahiden Yıkmışlar!!! (Ersan Uysal) - 4/27/2008
  • Adana’da, Gürcü yönetmenin Molière yorumu: "Tartuffe" (Üstün Akmen) - 4/27/2008
  • Tiyatro Avesta’dan AYDIN ORAK’la söyleşi (Yaşam Kaya) - 4/27/2008
  • Siz Şabanlaştıramadıklarımızdan Mısınız? (Ali Erdoğan) - 4/24/2008
  • Size Öyle mi Geliyor? (Melih Anık) - 4/22/2008
  • Tiyatro Ödülleri Hakkında Ne Düşünüyorsunuz (Tiyatro Dünyası) - 4/22/2008
  • Basit Bir Ev Kazası – Aysa Prodüksiyon Tiyatrosu (İsmail Can Törtop) - 4/22/2008
  • Faşizme inat direnmenin adı Olga Benario 100 yaşında: "Olya" (Üstün Akmen) - 4/22/2008
  • Muhsin Ertuğrul’a İlk Kepçe (Işıl Kasapoğlu) - 4/21/2008
  • NASIL BİR TANE İSTERSİN (Kadınlar Günü ile İlgili) (Hüseyin Manto) - 4/21/2008
  • Kadının fendi sosyalizmi de yenerken: ‘Mutlu yıllar’ (Üstün Akmen) - 4/21/2008
  • Dört embriyonun yaşam savaşı: "9 Ay Son Gün" (Üstün Akmen) - 4/16/2008
  • Terbiyeli İşkence Çorbası (Ali Erdoğan) - 4/15/2008
  • Önlerinde saygı ile eğilmesi gereken oyunculuklar ve bir yönetmenin doğuşu : "Pusuda- Öç" (İhsan Ata) - 4/15/2008
  • Tiyatroda 31 Mart Vakası (Nedim Saban) - 4/13/2008
  • 80 Olmaz - Bir Dönem İzlencesi (Erdinç Yapan) - 4/12/2008
  • Gözlerinizin kulaklarınızın pası için: "Müzikaldeki Hayalet" (Üstün Akmen) - 4/12/2008
  • Bekle ! (Ali Erdoğan) - 4/9/2008
  • Dilek Türker kırk üçüncü yılında ama pes etmiyor: "Var mı sın" (Üstün Akmen) - 4/8/2008
  • Alkışlar eşliğinde Molieré’i sahneye gömerken ; "Hastalık Hastası" (İhsan Ata) - 4/8/2008
  • KÜÇÜK HIRSIZLAR VE ÇIKAR İLİŞKİLERİ İÇİNDEKİ SOSYETE: “LÜKÜS HAYAT” (Üstün Akmen) - 4/7/2008
  • Bizi Bize Nasıl Yıktırdılar? (Nedim Saban) - 4/5/2008
  • Giden Sahnelere Veda (Gılman Kahyaoğlu Peremeci) - 4/4/2008
  • KAZANKAYA’DAN TAM ANLAMIYLA “BRAVO”LUK BİR YORUM: “VENEDİK TACİRİ” (Üstün Akmen) - 4/4/2008
  • Karatavuk - "Tecavüzcünüzle ne konuşursunuz?" (Melih Anık) - 4/2/2008


  • Tiyatro Kursu Başlıyor!
    19 Kasım'dan itibaren her SALI Kadıköy'de!
    Çalışanlara yönelik hobi sınıfı!



    Duyuru Panosu!



    Son Eklenen Tiyatro Oyunları

         Güncel Yazılar

    Yazar olmak ister misiniz?
    Yazar olarak tiyatrodunyasi.com ailesine katılmak, yazılarınızı yüzbinlerce tiyatroseverle paylaşmak isterseniz tiyatrodunyasi@tiyatrodunyasi.com adresine mail gönderebilirsiniz...

    Mail Listemize Üye Olun

         Güncel Haberler
    Tiyatro Maydanoz, Nazım’ın Kadınları ile Sahnede
    Tekin Deniz: Dümbüllü kavuğunu kimseye devretmedi

    Tiyatro Dünyası'nı takip Edin
     
     |  ..